mgr Magda Piątek - Marcinkowska

mgr Ewa Kwaśniewska

Porady

"Aby język giętki powiedział to, co pomyśli głowa" J. Słowacki

Słów kilka o kształtowaniu się i rozwoju mowy.

Prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy dziecka stanowi podstawę kształtowania się i rozwoju jego osobowości w ogóle. Dzięki umiejętności rozumienia poznaje świat i otaczających go ludzi, a dzięki umiejętności mówienia potrafi wyrazić swoje spostrzeżenia, uczucia czy pragnienia.
Rozwój mowy uwarunkowany jest genetycznie ale zależy nie tylko od umiejętności wrodzonych, ale także od warunków społecznych, kontaktu ze środowiskiem oraz z innymi mówiącymi ludźmi. Dziecko uczy się mowy poprzez naśladowanie osób z najbliższego otoczenia. Wielokrotne powtarzanie (głównie przez matkę) nazw przedmiotów codziennego użytku oraz czynności związanych z zaspokajaniem psychofizjologicznych potrzeb dziecka powoduje powstanie w jego mózgu śladów słuchowych zwanych wzorcami słuchowymi. Dzięki nim dziecko kojarzy usłyszaną nazwę z przedmiotem do którego się odnosi. W miarę rozwoju w mózgu dziecka powstają ślady czuciowo-ruchowe ważne dla ruchów mownych. Aby jednak rozwój mowy przebiegał właściwie niezbędne jest prawidłowe funkcjonowanie:

• aparatu artykulacyjnego (wargi, język, podniebienie, policzki, uzębienie)
• aparatu fonacyjnego (krtań, gardło, jama nosowa)
• aparatu oddechowego (płuca, oskrzela, tchawica)
• ośrodkowego układu nerwowego
• narządu słuchu
• poziom rozwoju umysłowego i emocjonalnego

Rozwój mowy trwa kilka lat a w jego kształtowaniu można wyodrębnić cztery zasadnicze okresy:

>

• okres melodii od urodzenia do 1 roku życia
• okres wyrazu od 1 do 2 roku życia
• okres zdania od 2 do 3 roku życia
• okres swoistej mowy dziecięcej od 3 do 7 roku życia

W pierwszym roku życia zwanym okresem melodii dziecko porozumiewa się ze światem zewnętrzny poprzez krzyk, który oznacza reakcję na wrażenia dla niego przykre jak głód czy ból. Około 2-3 miesiąca życia pojawia się u niemowląt głużenie -przypadkowe dźwięki o charakterze gardłowym, które w drugim półroczu życia dziecka przekształcają się w gaworzenie (nie występuje u dzieci głuchych).Jest to już czynność zamierzona, dziecko powtarza i naśladuje dźwięki mowy zasłyszane z otoczenia. "Bawiąc się dźwiękiem" zaczyna wymawiać prawie wszystkie samogłoski: a,e,i,o,u,y i wiele spółgłosek: p,b,t,d,k,g,n,l,ł, oraz dźwięki, które nie występują wnbsp; języku polskim. Od ósmego miesiąca życia, dziecko zaczyna reagować na mowę i rozumieć słowa do niego skierowane. Pod koniec pierwszego roku życia spełnia proste polecenia i zaczyna wymawiać pierwsze wyrazy, takie jak: mama, tata, dada.

Okres wyrazu to drugi rok życia dziecka. W tym okresie dziecko wymawia poprawnie wiele samogłosek (oprócz ą,ę) oraz spółgłoski: p,b,m,t,d,k,g,ś czasem ć. Pozostałe głoski zastępuje innymi, podobnymi oraz wypowiada tylko pierwszą lub ostatnią sylabę wyrazu.

Najwięcej nowych słów dziecko przyswaja sobie w drugim-trzecim roku życia czyli w okresie zdania.

Pierwsze zdania są dwuwyrazowe i wyłącznie twierdzące ale dosyć szybko pojawiają się proste zdania pytające i rozkazujące. Z części mowy najczęściej używane są rzeczowniki, występujące w otoczeniu dziecka, np. nazwy pokarmów, napojów, zwierząt, części ciała, części ubrania. Pod koniec okresu zdania dziecko wymawia wszystkie głoski oprócz najtrudniejszych: s, z, c, dz oraz sz, ż, cz, dż, zastępując je głoskami łatwiejszymi do wymówienia ś,ź,ć,dź. Duże trudności sprawia również wymowa r, które zamienia na j lub l. Pomimo wielu trudności jakie występują w tym okresie jest to czas przełomowy w rozwoju mowy, wówczas dziecko przyswaja podstawy języka, jakim mówi jego otoczenie.

Okres swoistej mowy dziecięcej przypada na 3-7 rok życia dziecka. Dziecko trzyletnie potrafi porozumiewać się z otoczeniem, jego mowa jest już w pewnym stopniu ukształtowana ale nie pozbawiona błędów, a jej rozwój odbywa się w dalszym ciągu. Artykulacje sprawiające dziecku trudności mogą być: w ogóle nie wymawiane, zastępowane łatwiejszymi lub mylone z innymi.

Pod koniec czwartego roku życia pojawiają się głoski: sz,ż,cz,dż oraz głoska r, która wcześniej była pomijana lub zastępowana inną. Utrwalają się głoski: s,z,c,dz.

Wypowiedzi dziecka pięcioletniego są już zrozumiałe dla otoczenia nie tylko rodzinnego ale również dla osób spoza tego kręgu.
Rozwój mowy nie u wszystkich dzieci przebiega jednakowo, u jednych szybciej, i te dzieci zaczynają mówić wcześniej, u innych wolniej, co przejawia się późniejszymi początkami mowy wolniejszym przyswajaniem wymowy pewnych głosek. Różna może być również kolejność pojawiania się poszczególnych głosek. To na jakim stopniu rozwoju mowy w danym momencie znajduje się dziecko zależy od różnych czynników: wpływu środowiska, zdolności pedagogicznych rodziców, oraz psychofizycznego rozwój dziecka.

SEPLENIENIE

seplenienie.pdf

gry.pdf